Lawa un Starwa vun'ra Sproch  

Wia düet eiglig a Sproch uf d Walt kumma?  

Dàs weiß ma nìa gnàui...  Àwer Eins ìsch sìcher: ma seht mehr Sprocha wo strarwa àss wo uf d Walt kumma!!!  

Wàs ìsch ìn'ra Sproch?  

A Sproch gheert ìn'ra Sprochfàmìlia (wo sìch àlla Sprocha a bìtsi gliicha)   un sa bàuit sìch standig mìt verschìedena Elemanta wo derzüekumma, vu àndra Sprocha.  's ìsch a normàla Evolution, so lang àss d Sproch labt.  Dia Elemanta wo derzüe kumma känna mankmol züe vìel Plàtz namma: noh kàt's a Reaktion gaa fer d Sproch dergega schìtza, àss es rein blibt (amol so rein àss es àn dam Momant mìglig ìsch, denn 100% Reinigkeit gìtt's jo nia!)  
Ìm Fàll wum a Dialekt wìrd d Dialekt-Sproch verderbt vu dr Hàuiptsproch wo drumm umma gsprocha ìsch (zum Beispiel s Frànzeescha ìm Elsàss, s Hochditscha ìm Ditschlànd, mehr gsprocha àss s Àlemànnischa). Wenn ebber mehrera Sprocha reddt, gìtt's nàtirlig meischens a Sproch wo-n er besser kàt àss a Àndra... Normàlawiis sprìcht ma àm Beschta sina Müetersproch, àwer nìt unbedìngt : vìelmols ìsch's d Sproch wo ma àm Meischta redt, eifàch. 
D Beziahunga zwìscha a Volk un a Sproch känna sehr kompliziart sìì. Liawa oder Hàss gega-n a Sproch, Mìnderheitskomplex, Akzant wo ma nìt garn heert... Dàs kàt vu wit har kuu (Vergàngaheit, Kriag, Nazionalismis, Politik)! Oder 's kàt vìllìcht nur a Moderner Snobismus sìì. 
Un aui wenn d Wìlla do ìsch, kàt's àn Kurasch fahla. Ma ìsch z füül fer sìch Miajh gaa wenn me's nìt unbedìngt brüücht. So verliart ma d Gwohnet vun'ra Sproch, vu ìhra Wärter, ìhra Üsdrìck, ìhra Gràmmàtik.

Stàndardisiarung?  

Mìt da Dialekta ìsch vìelmol versüecht worra, a Stàndardisiarung vu àlla verschìedena Mundàrta z màcha. Zum Beispiel, s Hochditscha ìsch àm Àmfàng a Vereinigung vu dr Sproch fer s Theàter gsìì. 
Zerscht gìltet's fer s Gschrìewena, nochhar tüet ma dia standardisiarta Sproch aui fer s Gsprochena benutzta. 
's gìtt Vorteila àn dr Stàndardisiarung: d Litt verstehn sìch dernoh besser; a standardisiarta Sproch ìsch eifàcher zum Lehra; a stàndisiarta Sproch ìsch stärker àss a Dialekt wo vu weniger Litt gsprocha wìrd, 's kàt besser ìwerlawa! Àwer mìt dr Stàndardisiarung verliart ma d verschìedena Bsunderheita, d Regionàla Üsdrìck wo d kulturella Riichtum sìn. 
Vìllìcht geht a Mol s Ìwerlawa vum elsassischer Dialekt durch a Stàndardisiarung? Wer weiß?  

"D Letschta"... a Problem! 

Dr Germain Muller hàt's salamols gsunga: 
D'Letschte! 
Ja d'allerletschte 
Vun dänne Lätze wo noch so babble 
Wie ne de Schnawwel gewachse-n-isch 
Nooch uns isch ferti mit däm Trafari
Un no wurd ändli 
Im ganze Frankri 
Ge-parlez-vous numme franzeesch. 
(http://www.infobiere.net/index2.php?option=com_content&do_pdf=1&id=145)

Racht hàt er jo ghàà!  
Àwer mìr känna dàs trüüriga And vermeida... wenn mìr's wann!  
's gìtt Lit, zum Beispiel Junga, wo's ìmmer noch reda.  's gìtt a "Friahjohr fer unseri Sproch".  
Nur müeß ma a bìtsi dràà glàuiwa, mìtmàcha! Teil Litt han sìch so fescht ibìlda àss sa d Letschta sìn, àss sa sìch küüm känna vorstella àss Jìngera auimìt'na Elsassisch wann reda... Un wenn's aui nìt perfekt ìsch... 's ìsch ìmmer vìel besser àss nit!  

Àlta Wärter, nèia Wärter...  

Leider tüen àlta Wärter vum Dialekt verschwìnda, sa wara vergassa.  Bschundersch vu da Jìngera.  
Wer kennt noch, zum Beispiel, Wärter wia "Schìmmel" oder "Büttick"? 
Wann mìr do hiila un sàga   "Unsra scheena Sproch verschwìndet so làngsàm"? 
Nei!  Dàs pàssiart ìn jedera làwandiga Sproch.  Vìllìcht gìtt's eifàch nìmm so vìel Schìmmel un Büttick z'sah.  
Mìr müen jetzt àwer aui nèia Wärter derzüe brìnga, moderna Wärter, zum Beispiel vu technischa Facher.  Eh jo: d Walt hàt nìt ghàlta ìn da fufziger Johra!  

Do, a pààr Lìnk ìwer technischa Wärter uf Elsassisch: 
http://www.gsw-fr.eu/welkoma-bi-da-elsasser/technologi-uf-elsassisch.html
http://www.e-alsace.net/index.php/headnews/get?newsId=3



(Lüega uf http://www.unesco.org -> Patrimoine culturel immatériel -> Langues en danger)